Literatura japońska – 10 książek, od których warto zacząć

Od czego zacząć przygodę z japońską literaturą?

Trudno jest wskazać dziesięć tytułów, które spodobają się każdemu – zależy to od naszego nastroju, od czytelniczych doświadczeń, stylu. Nasza tajfunowa lista jest raczej wskazówką, jak odkrywać japońskie dzieła na własnych zasadach. Poniższy wykaz to mieszanka tematyki współczesnej i historycznej, rodzinnych sag i magicznego realizmu w dwóch kategoriach – literatury współczesnej i literackich klasyków.

Obiecujemy, że każdy i każda z Was znajdzie tutaj coś dla siebie, a japońska literatura pozostanie z Wami na dłużej.

Japonia współczesna

Breasts and Eggs Mieko Kawakami

Mieko Kawakami jest ikoną na japońskiej scenie literackiej, a od kilku lat podbija również rynki anglojęzyczne. Nazwana “najlepszą pisarką młodego pokolenia” przez samego Harukiego Murakamiego, Kawakami już od wielu lat w Japonii ma nazwisko wyrobione porównywalnie do autora Norwegian Wood. Jej powieści są zaangażowane i opowiadają historie kobiet bez ściemy i upiększania. Breasts and Eggs to przykład świetnej powieści środka, która zdobyła w Japonii ogromny rozgłos. Porusza tematy macierzyństwa, kariery, odpowiedzialności i świadomego planowania rodziny, a także klasowości. Ważny głos, który warto poznać, gdy chce się rozmawiać o współczesnej literaturze japońskiej.

Dziewczyna z konbini Sayaki Muraty

Wyróżniona Nagrodą im. Akutagawy dziesiąta książka Muraty jest gigantycznym bestsellerem w Japonii i za granicą – chyba największym od czasu boomu na powieści Harukiego Murakamiego. To opowieść o 36-letniej kobiecie – niezamężnej i bezdzietnej – która dzięki mało ambitnej pracy w konbini (całodobowym sklepie) zyskuje sens życia. Nie pasuje to do roli, jaką społeczeństwo japońskie narzuca obywatelom, zwłaszcza kobietom. Na przykładzie głównej bohaterki Sayaka Murata mówi o niskiej tolerancji wobec modeli życia innych od przyjętych, presji społecznej, wykluczeniu oraz poczuciu apatii (także tej seksualnej). Przejmująca powieść o tym, jak trudno zadowolić innych, gdy chce się żyć zwyczajnie, po swojemu.

Norwegian Wood Harukiego Murakamiego

Jedna z najsłynniejszych powieści Murakamiego opowiada o trójkącie miłosnym, w którego centrum stoi Tōru – chłopak-everyman niemogący wybrać między radosną Midori a mającą poważne problemy ze zdrowiem psychicznym Naoko. Brakuje tu typowego dla Murakamiego realizmu magicznego, jest za to śmierć i odkrywanie ciemnych stron życia. Bohater zmuszony jest dorosnąć zbyt wcześnie, a piętno tego rzuca cień na wszystko, co robi. Niewypowiedziany żal i żałoba, której nigdy nie przeszło się do końca, stanowią motyw przewodni tej książki, wciąż cieszącej się niesłabnącą popularnością na całym świecie. Dla wielu czytelników z pokolenia dzisiejszych trzydziestolatków to właśnie ta książka była pierwszą japońską lekturą.

Ukochane równanie profesora Yōko Ogawy

Dlaczego by nie zacząć od powieści, którą od niemal dwudziestu lat Japończycy wymieniają jako jedną ze swoich “ukochanych”? Opowieść o profesorze matematyki, który cierpi na zanik pamięci krótkotrwałej, jego gosposi i jej synku jest kameralna, ciepła i bardzo uniwersalna – trafia do niemal wszystkich czytelniczych pokoleń. Jeśli chcecie niepostrzeżenie wciągnąć kogoś bliskiego w świat japońskiej literatury, kogoś, kto być może boi się, że “niewiele zrozumie” albo, że “to nie dla niego/niej” – podarujcie im Ukochane równanie profesora.

Literacki kanon

Sedno rzeczy Sōsekiego Natsume

Bardzo klasyczna w stylu i wymowie znakomita powieść o przyjaźni młodego mężczyzny, zmagającego się z licznymi rozterkami natury emocjonalej i etycznej, i jego starszego mistrza. Sensei odkrywa przed młodym przyjacielem sekret z przeszłości, który stawia go w nowym, niezbyt korzystnym świetle. Jest tu mowa o samotności i odrzuceniu, głębokim poczuciu winy – motywach przewijających się przez całą XX-wieczną literaturę japońską. To jedna z klasycznych powieści wzmagających w czytelnikach nostalgię za Japonią, która już nie wróci.

Masks Fumiko Enchi

Zainspirowana Opowieścią o Genji Enchi napisała książkę pełną pasji, namiętnych uczuć, pożądania i intryg, osadzoną w połowie XX w. Motyw masek zapożyczony został z teatru nō– każdy z bohaterów metaforycznie przywdziewa jedną z nich, odgrywając przypisaną mu przez autorkę rolę. Ta niewielka objętościowo powieść stanowi świetne studium mechanizmów manipulacji, zarówno od strony manipulatora, jak i ofiary, oraz jest świetnym wprowadzeniem w japońską kulturę. O samej autorce przeczytajcie więcej w naszym wpisie Miesiąc Historii Kobiet – Fumiko Enchi.

Snow Country Yasunariego Kawabaty

W klimat powieści wprowadza nas już pierwsze zdanie: Z długiego tunelu przecinającego granicę dwu okręgów wjechało się w krainę śniegu. Tło jednej z najsłynniejszych japońskich powieści stanowi zimowy pejzaż pokrytych śniegiem gór, lecz serce akcji stanowi życie uczuciowe głównych bohaterów. Pełna nostalgii i melancholii opowieść o pasji i pożądaniu, ale też o nietrwałości uczuć, przemijaniu i konieczności godzenia się z odejściem. Poetycki język Kawabaty skłania do skupienia się, by nie uronić ani jednego słowa. Warto tę powieść przeczytać choćby dla samych opisów przyrody, uznawanych przez wielu za jedne z najlepszych w kanonie literatury japońskiej. Kawabata za Krainę śniegu dostał w 1968 r. literackiego Nobla.

The Woman in the Dunes Kōbo Abe

Dla wielu ta powieść to metafora życia jako pułapki. Entomolog poszukujący na wydmach nowego typu żuka zostaje zmuszony spędzić noc w domku skleconym w wykopanym w wydmach dole. Mieszkająca tam młoda kobieta spędza większość czasu na zbieraniu piachu do wiader, które wyciągane są później przez mieszkańców pobliskiej wsi. Rano mężczyzna stwierdza ze zgrozą, że drabina, którą dostał się na dół, zniknęła, a on sam jest uwięziony w dole z piachu. Próby wydostania spełzają na niczym, a w każdą szczelinę ciągle wdziera się coraz więcej piachu… Abe zadaje pytania o sens egzystencji, stosunek do rzeczywistości i naszej roli w społeczeństwie. Hipnotyzująca, mistrzowsko napisana powieść, rozsławiona również przez ekranizację Hiroshiego Teshigahary z 1964 roku.

Wyznanie maski Yukio Mishimy

Bohaterem tej powieści jest młody homoseksualista, który bezskutecznie próbuje znaleźć dla siebie miejsce w społeczeństwie. Owładnięty jest idealną wizją męskiego ciała i męskości, lecz usiłuje wtopić się w tłum i nie wyróżniać, ze wszystkich sił zagłuszając swoje prawdziwe pragnienia. Mishima przelał na karty powieści własne lęki, niepokoje i fascynacje, prezentując bohatera w na poły autobiograficznej odsłonie. Ta powieść o dorastaniu, napisana tuż po wojnie, stanowi poniekąd przeciwwagę dla powieści Osamu Dazaia i innych autorów tworzących w tym okresie.

Zmierzch Osamu Dazaia

Opowieść o poszukiwaniu siebie w świecie wywróconym do góry nogami. To poetycka, przejmująca historia ludzi, którzy próbują jakoś funkcjonować, szukając swojej formy buntu. Pełne symbolicznych retrospekcji, przetykane fragmentami intymnych listów i dzienników obrazy z życia na tle przemian, jakie po przegranej wojnie zachodziły w japońskim społeczeństwie. Kwintesencja tego, o czym myślimy, gdy wyobrażamy sobie japońską powieść i pierwsza wydana przez Tajfuny książka. Dla nas to must-read.