Karolina Bednarz - Kwiaty w pudełku. Japonia oczami kobiet
Zbiór reportaży o życiu i problemach kobiet we współczesnej Japonii. Porusza wiele tematów: bezdomność, przemoc domową, molestowanie, różne formy dyskryminacji. Autorka spędziła w podróży miesiące na rozmowach z kobietami z różnych części Japonii. Jej bohaterki to nie liczby i statystyka, ale postacie z krwi i kości, których historie toczą się dalej. Pozycja obowiązkowa dla wszystkich, którym nie jest obojętna sytuacja kobiet we współczesnym świecie.
Barbara Demick - Światu nie mamy czego zazdrościć. Zwyczajne losy mieszkańców Korei Północnej
Jeśli macie czas na przeczytanie tylko jednej książki o Korei Północnej, to niech to będzie Światu nie mamy czego zazdrościć. To opowieść o sześciu Koreańczykach prowadzona na przestrzeni kilkunastu lat – od wielkiego głodu, przez śmierć Kim Ir Sena i dojście do władzy Kim Dzong Ila. Ale to przede wszystkim książka o ludziach: ich marzeniach, rodzinie, miłości. Choć autorka była w Korei Północnej, większość rozmów bazuje na spotkaniach z uchodźcami, którzy mieszkają w Chinach czy w Korei Południowej – dzięki temu mogli opowiedzieć jej, jak życie w KRLD wygląda naprawdę. Kawałek kapitalnego dziennikarstwa!
Sohaila Abdulali - What We Talk About When We Talk About Rape
To książka o kulturze gwałtu – bolesna i mocno osobista, bo autorka była ofiarą zbiorowego gwałtu w wieku kilkunastu lat. Każdy kolejny rozdział to próba zrozumienia – zarówno kultury gwałtu w ogóle, jak i swojej traumy.
Abdulali nie pisze tylko o Indiach – to książka uniwersalna i lektura obowiązkowa, nie tylko dla kobiet. Autorka porusza takie wątki jak gwałt małżeński, o braku wystarczającego wsparcia dla mężczyzn, którzy byli ofiarami przemocy seksualnej. O krajach, w których najlepszym rozwiązaniem wydaje się zaaranżowanie ślubu między gwałcicielem a ofiarą.
Rob Schmitz - Ulica Wiecznej Szczęśliwości. O czym marzy Szanghaj.
Przez pryzmat ulicy Changle (长乐路 – “długa uciecha”, “wieczna szczęśliwość”) w Szanghaju autor przybliża całe Chiny – ich tradycję, historię i lokalne problemy. Schmitz nie boi się zadawać pytań, nawet jeśli często jedyną odpowiedzią jest mei banfa, czyli “nic się nie da zrobić. Ulica Wiecznej Szczęśliwości to opowieść o losach kilku bohaterów, którzy w zmieniających się w szalonym tempie Chinach próbują utorować sobie drogę do własnego szczęścia.
Frances Harrison - Do dziś liczymy zabitych. Nieznana wojna w Sri Lance
Do dziś liczymy zabitych to idealny tytuł dla książki, która skupia się na ostatnich miesiącach wojny domowej w Sri Lance i pokazuje jak niewiele wiadomo, mimo że od jej zakończenia minęło już dziesięć lat. Każdy rozdział to opowieść innej osoby – siostry zakonnej, Tamilskiego Tygrysa czy pracownika misji ONZ. To książka nie tylko o okrucieństwach wojny i o traumie; to książka o odwracaniu oczu, zakłamywaniu, zatajaniu prawdy, o poczuciu beznadziei. O hipokryzji lankijskiego rządu, o hipokryzji reszty świata. Pewnie nigdy nie dowiemy się o tym, co naprawdę wydarzyło się pod koniec wojny, ale nie dołączajmy do tych, których nie obchodzi, co się stało – sięgnijmy po książkę Frances Harrison, żeby postarać się choć trochę zrozumieć.
Michael Herr - Depesze
Boleśnie piękny reportaż o okrucieństwach wojny. Nie jest to książka stricte o Wietnamie, ale trudno znaleźć bardziej poetycką opowieść o ludziach podaną bez znieczulenia. Herr pracował jako korespondent wojenny dla pisma Esquire, w latach 1967-1969 stacjonował w Wietnamie, a swoje doświadczenia wojenne wykorzystał również jako współscenarzysta filmów Czas Apokalipsy i Full Metal Jacket.
Ale daleko Depeszom to miana po prostu “reportażu wojennego”. Mało która książka wywołała w nas tyle emocji, w mało której książce chce się podkreślać co drugie zdanie. To opowieść o absurdach wojny, o jej realnym obliczu, tak dalekim od fantazji o “honorze” i “patriotyzmie”. Tu nie ma patosu. Jest za to przytłumiony narkotykami strach, rozdzierająca od środka panika, łzy, których nie ma jak ukryć, ale też szaleństwo zabijania i mania wywołana przez wszystkie emocje i żar. I przede wszystkim poczucie beznadziei i bezsensu. Herr dostaje u nas maksymalną ocenę, bez względu na skalę.
Oser - Niewidoczny Tybet
Niewidoczny Tybet to reportaż złożony z wpisów na blogu Oser – pisarki, poetki, dziennikarki i znanej na całym świecie działaczki na rzecz Tybetu.
Jest to reportaż bardzo osobisty, pełen wyczuwalnej złości autorki i niezgody na niesprawiedliwość, której ofiarą wciąż padają mieszkańcy jej ojczyzny. Znajdziemy tu między innymi relacje o prześladowanych Tybetańczykach i szokujące historie o osobach, które w imię protestu dokonały samospalenia. Oser zwraca uwagę, że prócz cierpienia jednostek, destrukcyjny wpływ rządu ChRL na Tybet przejawia się także w dewastacji środowiska naturalnego, wypierania rodzimego języka przez mandaryński, uniemożliwiania kultywowania tradycji i przeprowadzania obrzędów religijnych. Ta sukcesywna sinizacja sprawia, że Tybetańczycy stają się mniejszością we własnym kraju, a Tybet jaki znali znika na ich oczach.
Warto wspomnieć, że reportaż poprzedza esej autorstwa Wag Lixionga (chińskiego pisarza, ekologa i historyka) zatytułowany „Tybet w obliczu dwojakiego imperializmu: Sprawa Oser”.
David Pilling - Bending Adversity: Japan and the Art of Survival
Rana Dasgupta - Delhi. Stolica ze złota i snu
To opowieść o nierównościach, o utracie dawnego charakteru miasta, o chciwości… a przede wszystkim o ludziach. Pozwoliła zrozumieć mi trochę to, co widzę na ulicach i choć trochę wyobrazić sobie , jak miasto mogło wyglądać przed Podziałem. Ale to także – a może przede wszystkim? – opowieść o społeczeństwie, w którym działają mechanizmy niezbyt różne od tego, co możemy zobaczyć w Polsce czy w Japonii. To książka o bogatych, którzy boją się biednych, o konserwatyzmie, o wtłaczaniu kobiet w “domowe ramy”. Oraz o bylejakości, korupcji, zawiści. O ludziach.
Liao Yiwu - Prowadzący umarłych: Opowieści prawdziwe. Chiny z perspektywy nizin społecznych
Co łączy niewidomego żebraka, kierownika szaletu, ulicznego wróżbitę, robotnika przybyłego do miasta z rejonów wiejskich i trędowatego? Wszyscy, a także wielu im podobnych, to przedstawiciele najniższego szczebla w wysoce zhierarchizowanej strukturze chińskiego społeczeństwa. Łączy ich również postać Liao Yiwu – poety, pisarza, muzyka i malarza – zdeterminowanego by udzielić im głosu, którego z różnych przyczyn zostali pozbawieni.
Poprzez 27 wywiadów, spisywanych od początku lat 90’, autor prowadzi nas do świata wykluczonych, wzgardzanych, pozbawionych prawa do wszelkiej pomocy ze strony państwa, do wizji którego zwyczajnie nie pasują. Dzięki temu poznajmy historię uświadamiające nam, jak niewiele zależy od naszych decyzji, a jak wiele, szczególnie w chińskich realiach, od decyzji wąskiej grupy dzierżących władzę.
Trzeba przyznać, że Liao Yiwu nie podporządkowuje się zasadom „reporterskiego etosu”, przez co wielokrotnie zarzucano mu brak wiarygodności i profesjonalizmu. Część wywiadów, często ze względów bezpieczeństwa, nie mogła być nagrywana i była odtwarzana z pamięci. Zaskakujące mogą wydać się również komentarze oceniające wypowiedzi respondentów. Z drugiej strony ogromnym walorem Prowadzącego umarłych jest to, że autor przez długi czas sam należał do świata „wyrzutków społeczeństwa”(z przyczyn ideologicznych spędził cztery lata w więzieniu, a po jego opuszczeniu prowadził żywot ulicznego grajka), co nadaje reportażowi bardzo osobisty wymiar i, zgodnie z podtytułem, czyni go zbiorem Opowieści prawdziwych. Jestem przekonany, że zarówno pytania, jak i odpowiedzi, byłyby diametralnie różne, gdyby wywiad został przeprowadzony, przez kogoś kto nigdy nie padł ofiarą społecznego wykluczenia i to w kraju, w którym tak ciężko zostać (i pozostać) wzorowym obywatelem.