To bez wątpienia jedna z najlepszych (jeśli w ogóle nie najlepsza) książka o “kobietach pocieszycielkach”, po angielsku nazywanych comfort women. Soh zarysowuje kontekst historyczny piętnastoletniej wojny prowadzonej przez Japonię i krytycznie analizuje dostępne źródła na osobistych doświadczeń. Ale przede wszystkim – z każdym kolejnym rozdziałem uświadamia nam, że nie jest to temat ograniczony tylko do japońskiego imperializmu. Pisze o koreańskich kolaborantach, o modernizującym się koreańskim społeczeństwie, tłumaczy jak zrozumieć to wszystko w szerszym kontekście kolonializmu i kapitalizmu.
Za co jestem najbardziej wdzięczna Soh oprócz tego, że wykonała monumentalną źródłową pracę i opisuj to w przystępny (aczkolwiek dla osób przyzwyczajonych do akademickiego stylu pisania) sposób? Za jej krytyczne podejście do tematu. W swojej książce pisze o pamięci i o tym, jak bardzo jest upolityczniana: przez Koreańczyków, którzy wykorzystują temat comfort women do tworzenia martyrologicznej nacjonalistycznej narracji, przez neonacjonalizm w japońskim wydaniu, którzy zaprzecza, że cokolwiek takiego miało miejsce, przez światowy dyskurs feministyczny, który sprowadza często cały skomplikowany proceder do chwytliwej nazwy “seks niewolnic”.
A przy tym wszystkim Soh pisze z empatią o zistytucjonalizowanym systemie, który z kobiet robił “wojenny towar”, zderza ze sobą japońskie i koreańskie patriarchalne spojrzenia na świat, nakreśla całą gamę szarości kolonialnych doświadczeń. I wielokrotnie przypomina, że wykorzystywanie seksualne kobiet podczas działań wojennych miało miejsce na różnych terenach podbitych przez Japonię: na Filipinach, w Indonezji, na Tajwanie, w Singapurze. I co najważniejsze – było sankcjonowane przez japoński rząd także po wojnie, jak i przez amerykańskich okupantów i w Japonii, i w Korei i później w Wietnamie.
Książka Soh to lektura obowiązkowa dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć nie tylko jeden z najbardziej kontrowersyjnych wątków historii współczesnej Japonii i Korei, ale także dla tych, którzy interesują się feminizmem i chcą zrozumieć mechanizmy strukturalnej przemocy wobec kobiet w ogóle.
