“Poranek” – Osamu Dazai

Opowiadanie “Poranek” (Asa) opublikowane zostało w piśmie Shinshichō w 1947 roku. Jest to pierwsze polskie tłumaczenie tego tekstu, w którym czytelnik z pewnością znajdzie znajome motywy, które pojawiają się też w innych tekstach Osamu Dazaia, choćby Zmierzchu, którego nowe wydanie nakładem Tajfunów ukaże się już pod koniec stycznia.

Najbardziej lubię dobrą rozrywkę i nawet gdy pracuję w domu, oczekuję skrycie, że odwiedzi mnie przyjaciel z daleka. Gdy usłyszę, jak z trzaskiem rozsuwają się frontowe drzwi, marszczę brwi i zaciskam usta, ale serce skacze mi z uciechy. Pośpiesznie zgarniam zapisane kartki, żeby wyjść gościowi na powitanie.

─ Ach, nie chciałem przeszkadzać w pracy!

─ Nie ma o czym mówić ─ odpowiadam.

Po czym wychodzimy razem się zabawić.

Tym sposobem jednak pisanie za nic nie posuwa się do przodu. Żeby temu zaradzić, wynająłem w tajemnicy niewielki pokój do pracy. Nawet domownicy nie wiedzą, gdzie się znajduje. Co rano, około dziewiątej, biorę przygotowany dla mnie posiłek i idę pracować do wynajętego gabinetu. Oczywiście nikt mnie tam nie odwiedza, mogę więc pisać zgodnie z przyjętym planem. A jednak popołudniami, około trzeciej, przychodzi zmęczenie, zaczynam tęsknić za towarzystwem i zabawą; czekam na odpowiedni moment, by zakończyć fragment i wracam do domu. Po drodze zdarza mi się wstąpić na oden^[1] i trwonię w barze czas do późnego wieczora.

Mój gabinet.

Tak naprawdę jest to mieszkanie pewnej młodej kobiety. Codziennie rano wychodzi do pracy w banku przy Nihonbashi. Gdy przychodzę, jej już nie ma. Piszę cztery, pięć godzin i wychodzę, zanim ona wróci.

Nie jest bynajmniej moją kochanką. Znałem jej matkę, która – z pewnych powodów – zostawiła córkę samą i wyjechała na północ, do rejonu Tōhoku^[2]. Czasem przesyła mi listy, w których radzi się mnie w temacie zamążpójścia córki. Spotykam się więc z kandydatami i odpisuję: tak, ten kawaler będzie dobrym mężem, popieram, jakbym sam był wielce obeznany w temacie swatów.
Zdaje mi się, że ostatnimi dniami córka woli radzić się w męskim temacie mnie, niż własnej matki.

─  Kiku, wiesz, widziałem niedawno twojego przyszłego męża – mówię.

─  Ach tak? Co myślisz? Trochę bufon z niego, nie uważasz?

─  Cóż, taki los. W porównaniu ze mną, każdy mężczyzna wyda ci się głupszy niż jest. Przymknij na to oko.

─ Pewnie masz rację.

Dziewczyna była gotowa wyjść za mąż za tego młodzieńca.

Wczoraj nie żałowałem alkoholu. Szczerze mówiąc, piję co wieczór, nie byłoby więc w tym wydarzeniu nic niezwykłego, gdyby nie to, że wracając z gabinetu, spotkałem przy stacji dawnego przyjaciela i, niewiele myśląc, zaprosiłem go na oden i sporo wypiliśmy. Gdy trunek zaczynał nam uderzać do głowy, w drzwiach stanął mój redaktor z butelką whisky w ręku i okrzykiem: „Wiedziałem, że cię tu znajdę!”. Dołączył do nas i opróżniliśmy razem butelkę. Zacząłem się poważnie martwić, że wieczór skończy się wymiotami i chorobą, i że czas już w drogę, gdy nagle mój przyjaciel zaproponował, że teraz jego kolej – poprowadził nas na pociąg i pojechaliśmy do jego ulubionej małej knajpki, gdzie postawił nam sake. Gdy w końcu żegnałem się z przyjacielem i redaktorem, z upojenia nogi odmawiały mi posłuszeństwa.

− Przenocuj mnie. W tym stanie nie dojdę do domu. Usnę tu i teraz. Proszę!

Wlazłem pod kotatsu^[3] i zasnąłem od razu, w wierzchniej pelerynie.

Obudziłem się w środku nocy. Dookoła ciemność. Przez pierwsze kilka sekund, wydawało mi się, że śpię u siebie w domu. Poruszyłem palcami u stóp i odkryłem, że wciąż mam na sobie skarpetki. A niech to. Szlag!

Ach, który już raz przytrafia mi się taka historia, setny? Tysięczny?

Westchnąłem ciężko.

─ Za zimno?

Usłyszałem w ciemności głos Kiku.

Spała naprzeciw mnie, po drugiej stronie rozgrzanego kotatsu.

─ Nie, nie jest mi zimno.

Podniosłem się.

─  Nie przeszkodzi ci, jeśli wysikam się przez okno? − zapytałem.

─  Proszę. Tak będzie ci łatwiej.

─ Nie mów tylko, że też tak czasem robisz.

Wstałem i przekręciłem włącznik lampy. Nie świeci.

─ Nie ma prądu − powiedziała cicho Kiku.

Po omacku ruszyłem w stronę okna, ale potknąłem się, chyba o Kiku. Siedziała nieporuszona.

─ Wybacz − mruknąłem pod nosem. Wreszcie wyczułem ręką zasłonę, pociągnęłam i otworzyłem okno. Po chwili usłyszałem dźwięk strumienia moczu.

─ Na biurku masz tę książkę, „Księżną de Clèves”^[4]  − powiedziałem, wyciągnąwszy się z powrotem na dawnym miejscu. − Damy w tamtych czasach załatwiały się w pałacowych ogrodach albo w ciemnych przejściach pod schodami. To właśnie szlachta sika przez okno. ─ Jeśli chcesz się jeszcze napić, przyniosę ci butelkę. Szlachta pija w łóżku, prawda?

Chciałem. Ale widziałem, że gdy wypiję, przekroczę pewną granicę.

─ Szlachta nie lubi ciemności, w głębi serca to wszystko tchórze. Gdy jest ciemno, mrozi ich ze strachu. Nie masz przypadkiem świeczki? Napiję się, jeśli zapalisz świeczkę.

Kiku wstała w milczeniu. Po chwili pojawił się płomień. Odetchnąłem z ulgą. Dotrwam do końca tej nocy bez głupich pomysłów.

− Gdzie mam ją postawić?

− Świecznik stawiaj wysoko, napisali w Piśmie. Może na tym regale z książkami?

− A sake? Przynieść czarkę?

− Nocą sake podawaj w czarkach, napisali w Piśmie – skłamałem.

Kiku, chichocząc, przyniosła sporą czarkę wypełnioną po brzegi trunkiem.

─ Starczy na jeszcze jedną.

─ Nie, tyle mi wystarczy.

Wziąłem naczynie, wypiłem sake duszkiem i położyłem się na plecach.

─ A teraz spać. Dobranoc, Kiku.

Dziewczyna leżała na plecach, pod kątem do mnie, ale trzepotała długimi rzęsami i nie wyglądała na śpiącą.

Wpatrywałem się w płomień świecy na regale. To rósł, to malał, niczym żywa istota. Nagle uświadomiłem sobie przerażającą prawdę.

─ Strasznie krótka ta świeczka. Już się dopala. Nie masz dłuższej?

─ Mam tylko tę.

Zamilkłem. Zacząłem się modlić. Niech sen spłynie na mnie nim ta świeca się dopali. Niech wyparuje ze mnie ostatnia czarka sake. Inaczej Kiku jest w niebezpieczeństwie.

Płomyczek tlił się i tlił, coraz mniejszy, a sen nie nadchodził. Alkohol też nie ulatniał mi się z głowy, ale rozgrzewał mi ciało i dodawał odwagi.

Westchnąłem.

─ Może ściągniesz skarpetki? − powiedziała Kiku.

─ Dlaczego?

─ Będzie ci cieplej.

Posłuchałem i ściągnąłem skarpety.

To koniec. Niech no tylko zgaśnie świeczka.

Byłem gotowy.

Płomień przygasł, potem, jakby ostatnim wysiłkiem zadrżał w lewo i w prawo, na chwilę wystrzelił jasno, a potem cicho posykując, zmalał i zniknął.

Brzask blado rozjaśnił nocne niebo.

Pokój stał się szary, ciemność odeszła.

Wstałem i zacząłem się zbierać do wyjścia.

^[1] Oden – japońska potrawa gotowana, w której składniki takie jak jajka, rzepa, ryby i in. duszone są w wywarze rybnym. Popularna do dziś, często serwowana w małych kramach na ulicy, szczególnie cieszy się powodzeniem w chłodniejsze dni.

^[2] Tōhoku – region na północy największej wyspy Japonii Honsiu, w skład której wchodzą prefektury Aomori, Akita, Iwate, Yamagata, Fukushima i Miyagi. Charakteryzuje się surowszym klimatem niż okolice Tokio; region ten najbardziej ucierpiał podczas trzęsienia ziemi i tsunami w marcu 2011 roku.

^[3] Kotatsu – współcześnie elektryczny piecyk montowany pod niskim stolikiem, który ma wokół blatu ciepły koc; urządzenie zbudowane jest na wzór dawnych palenisk, które funkcjonowały w centralnej izbie, poniżej poziomu podłogi.

^[4] „Księżna de Clèves” – powieść Marii de La Fayette z 1678 roku, uznawana za pierwszą nowoczesną powieść francuską i pierwszą powieść psychologiczną, opisującą losy romansującej mężatki, tytułowej Księżnej na dworze Henryka II.

Osamu Dazai ─ jeden z najważniejszych XX-wiecznych autorów japońskich. Osamu Dazai tworzył opowiadania, powieści, dramaty i dzienniki. Jego dzieła trafiały do serc czytelników próbujących znaleźć miejsce w nowym porządku powojennej Japonii. Jego bohaterowie to ludzie zagubieni, pozbawieni nadziei na lepszą przyszłość. Osamu Dazai często pisał w pierwszej osobie, identyfikując się z narratorem.Obficie czerpał z własnej biografii. W 2019 roku w Tajfunach ukazał się Zmierzch w przekładzie profesora Mikołaja Melanowicza. Do dziś jest jednym z tajfunowych bestsellerów i gromadzi rzesze nowych miłośników literatury japońskiej.

Anna Wołcyrz ─ tłumaczka literatury japońskiej, redaktorka; współzałożycielka wydawnictwa i księgarni Tajfuny. W Tajfunach ukazały się jej przekłady Gorączki złotych rybek Kanoko Okamoto oraz Ogrodu Hiroko Oyamady. Jesienią 2021 roku ukaże się jej przekład powieści Kanako Nishi.